Τέσσερα χρόνια αφού η NΑSA αποφάσισε να αφήσει το Χαμπλ να αργοπεθάνει στην τροχιά του, ομάδα αστροναυτών θα φτάσει στο διάσημο τηλεσκόπιο για να πραγματοποιήσει για τελευταία φορά τις απαραίτητες επισκευές. Αυτό τουλάχιστον είναι το σχέδιο και η υλοποίησή του είναι δύσκολη.

«Είναι, κατά κάποιον τρόπο, σαν να βρισκόμαστε στον γύρο του θανάτου» λέει χαρακτηριστικά ο Πρέστον Μπερτς, διευθυντής του προγράμματος του διαστημικού τηλεσκοπίου στο Κέντρο Διαστημικών Πτήσεων Γκόνταρντ. Σε γειτονικό κτίριο οι ιππότες του Χαμπλ -μερικοί αστροναύτες ντυμένοι σαν να επρόκειτο να μπουν στο χειρουργείο, με ολόλευκες φόρμες, κουκούλες και μάσκες- φτάνουν στο εσωτερικό μιας πελώριας αίθουσας για να ελέγξουν τα νέα όργανα που θα τοποθετήσουν στο Χαμπλ και να δοκιμάσουν νέες τεχνικές και εργαλεία, με τη βοήθεια των μηχανικών του Γκόνταρντ. Ανάμεσα στα άλλα, δοκιμάζουν να τοποθετήσουν μια νέα φωτογραφική μηχανή σε ένα ακριβές ομοίωμα του διαστημικού τηλεσκοπίου. «Πρέπει να εκπαιδεύσουμε το σώμα και τον εγκέφαλό μας» λέει χαρακτηριστικά ο Μάικλ Βάις, αναπληρωτής διευθυντής του προγράμματος, εξηγώντας τον λόγο που γίνονται αυτές οι δοκιμές και προσθέτει πως όταν τελικά οι αστροναύτες βλέπουν το πραγματικό τηλεσκόπιο, λένε «κάπου το έχουμε ξαναδεί».

Τα τελευταία 20 χρόνια πραγματοποιήθηκαν τέσσερις διαστημικοί περίπατοι για την πρόσθεση διαφόρων νέων οργάνων ή συσκευών στο Χαμπλ. Ομως, όλοι γνωρίζουν ότι η επισκευή του Αυγούστου θα είναι η τελευταία. Αλλωστε, τα διαστημικά λεωφορεία θα αποσυρθούν οριστικά το 2010 και κατά συνέπεια χωρίς τις περιοδικές επισκευές στα γυροσκόπια και τις μπαταρίες του, το διαστημικό τηλεσκόπιο θα «αποβιώσει».

Ωστόσο, αστροναύτες, μηχανικοί και επιστήμονες είναι αποφασισμένοι να του δώσουν νέα πνοή με την τελευταία επισκευή του Αυγούστου. Θα είναι μία «ανακαίνιση που θα επιτρέψει στο Χαμπλ να ζήσει μέχρι και την επόμενη δεκαετία». Και η επισκευή θα είναι τόσο άρτια, ώστε «θα μιλάμε για ένα εντελώς νέο τηλεσκόπιο» εξηγεί ο Ματ Μάουντεν, διευθυντής του Ινστιτούτου Επιστημών Διαστημικών Τηλεσκοπίων.

Η ιστορία του Χαμπλ δεν ήταν εύκολη. Οταν εκτοξεύθηκε, τον Απρίλιο του 1990, θεωρήθηκε η μεγαλύτερη εξέλιξη στην αστρονομία μετά την ανακάλυψη του τηλεσκοπίου από τον Γαλιλαίο.

Μετά την τραγωδία του διαστημικού λεωφορείου Κολούμπια, το 2003, κατά την οποία σκοτώθηκε το επταμελές πλήρωμά του, ο τότε γενικός διευθυντής της NASA, Σον Ο’ Κιφ, δήλωσε ότι κάθε πτήση διαστημικού λεωφορείου στο διαστημικό τηλεσκόπιο είναι υπερβολικά επικίνδυνη, επειδή δεν υπάρχει κάποιο ασφαλές σημείο που θα μπορούσαν να καταφύγουν τα πληρώματα σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Αυτό το οποίο έλεγε, εμμέσως πλην σαφώς, ήταν πως ο κόσμος θα έπρεπε να αποχαιρετήσει το Χαμπλ, γεγονός που προκάλεσε οργή σε επιστήμονες και μη. Ακόμα και σχολιαρόπαιδια έστελναν στη ΝASA το χαρτζιλίκι τους για να βοηθήσουν στη διατήρηση του προγράμματος.

Κάποιοι αστρονόμοι και μηχανικοί χαρακτήρισαν λανθασμένη την επιχειρηματολογία Ο’ Κιφ ενώ άλλοι υποστήριξαν ότι η έλλειψη χρημάτων για το πρόγραμμα του Χαμπλ ήταν αποτέλεσμα της ενίσχυσης του προγράμματος Σελήνης - Αρη του προέδρου Μπους.

Το 2005, ο κ. Ο’ Κιφ παραιτήθηκε και ο διάδοχός του, Μάικλ Γκρίφιν, διδάκτωρ της αεροδιαστημικής μηχανικής, προχώρησε σε ενδελεχή ανάλυση των κινδύνων που εγκυμονούσαν οι αποστολές στο Χαμπλ. Οπως αποδείχθηκε, οι πτήσεις προς το τηλεσκόπιο δεν ήταν πιο επικίνδυνες από τις πτήσεις στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Ετσι το φθινόπωρο του 2006, όταν ξανάρχισαν οι πτήσεις των διαστημικών λεωφορείων, ο δρ Γκρίφιν ενέκρινε αποστολή στο Χαμπλ. Σε περίπτωση που θα διέτρεχε το πλήρωμα κίνδυνο, μπορούσε άμεσα να αποσταλεί για διάσωση το Endeavor.

Ταυτόχρονα, οι μηχανικοί, μπροστά στον φόβο του τερματισμού του προγράμματος, είχαν καταφέρει να βρουν τρόπους ώστε να λειτουργεί το Χαμπλ με πιο οικονομικό τρόπο. Χρησιμοποιούσαν μόνο δύο γυροσκόπια για να διατηρούν εστιασμένο το διαστημικό τηλεσκόπιο αντί των συνηθισμένων τριών και εξοικονομούσαν την ενέργεια των μπαταριών, η οποία συλλέγεται από ηλιακούς πίνακες όταν το τηλεσκόπιο βρίσκεται σε σημείο της τροχιάς που λούζεται από ήλιο. Ετσι, οι μπαταρίες που επί χρόνια έχαναν το ενεργειακό τους φορτίο, τώρα ήταν ισχυρότερες από ποτέ.

Aνάμεσα στα νέα στοιχεία που θα προστεθούν στο διαστημικό τηλεσκόπιο είναι μία νέα «φωτογραφική κάμερα» που πρόκειται να ενισχύσει την όραση του τηλεσκοπίου και στα υπεριώδη μήκη κύματος, χαρακτηριστικά των θερμότερων αστέρων αλλά και στα υπέρυθρα μήκη κύματος που χαρακτηρίζουν τα πιο ψυχρά άστρα, ενισχύοντας την κεντρική κάμερα. Επίσης, θα αντικατασταθεί η πλανητική κάμερα ευρέος πεδίου 2 που τοποθετήθηκε στο τηλεσκόπιο το 1993.

Κατά την τελευταία αποστολή θα τοποθετηθεί ένα νέο όργανο, ο Φασματογράφος Κοσμικής Προέλευσης, στο σημείο που καταλαμβάνεται σήμερα από τα διορθωτικά κάτοπτρα (Costar) τα οποία πλέον δεν χρειάζονται. Ο νέος φασματογράφος είναι ευαίσθητος στο μη ορατό υπεριώδες φως. Οι αστρονόμοι ελπίζουν ότι θα τον χρησιμοποιήσουν για να χαρτογραφήσουν τον λεγόμενο «κοσμικό ιστό», που εκτείνεται ανάμεσα στους γαλαξίες.

Ωστόσο, η μεγαλύτερη πρόκληση που θα πρέπει να αντιμετωπίσουν οι συμμετέχοντες στην αποστολή είναι η «επέμβαση» στον Απεικονιστικό Φασματογράφο Διαστημικού Τηλεσκοπίου, που μπορεί να φωτογραφίζει τα ουράνια σώματα και να ανακαλύπτει τη σύνθεσή τους. Ο φασματογράφος αντιμετωπίζει προβλήματα από το 2004.

Για να τον προσεγγίσουν οι αστροναύτες θα πρέπει να ξεβιδώσουν -και να μη χάσουν- 111 βίδες, που, βέβαια, δεν είχαν κατασκευαστεί για να ξεβιδώνονται στο Διάστημα.

Επίσης, οι αστροναύτες θα προσπαθήσουν να προσαρμόσουν στο διαστημικό τηλεσκόπιο κάποια δομή, η οποία θα επιτρέπει να δεθεί εκεί πύραυλος που, όταν έρθει η ώρα, θα καθοδηγήσει το Χαμπλ στον ωκεανό.

Ομως, δεν έχει φτάσει ακόμα αυτή η ώρα. Η τροχιά του διαστημικού τηλεσκοπίου θα παραμείνει σταθερή μέχρι το 2024. Θεωρητικώς όλες αυτές οι εργασίες είναι δυνατό να ολοκληρωθούν σε διαστημικούς περιπάτους συνολικής διάρκειας πέντε ημερών. Στην περίπτωση αυτή, όταν το Ατλαντίς απομακρυνθεί κα τα ανθρώπινα βλέμματα στραφούν για τελευταία φορά στο τηλεσκόπιο, αυτό θα είναι πλήρως εξοπλισμένο -για πρώτη φορά από το 1993- ώστε να αναλύει το φως του σύμπαντος, ανοίγοντας ένα ακόμα παράθυρο στην κατανόηση του τελευταίου συνόρου.