Γιορτή Ελληνικών Γραμμάτων 22 Φεβρουαρίου 2015 Πολιτιστικό Κέντρο Αρχιεπισκοπής, Αστόρια ΝΥ
Είναι χαρά και τιμή μου να βρίσκομαι εδώ για να σας μιλήσω για την τεράστια προσφορά στα Ελληνικά γράμματα του αγαπητού μου φίλου και συνεργάτη, Λέανδρου Παπαθανασίου.
Ως ιδιοκτήτης του τυπογραφείου Athens Printing και του εκδοτικού οίκου Pella Publishing ο Λέανδρος μετράει πενήντα-πέντε χρόνια αδιάκοπης και ανιδιοτελούς εργασίας για την προβολή του Ελληνικού πολιτισμού.

Ναί, χρειάσθηκαν τόσα πολλά χρόνια να περάσουν για να έρθει η στιγμή να τον τιμήσουμε. Γιατί αυτό; Διότι ο Λέανδρος διακατέχεται από μιά βαθειά μετριοφροσύνη και δεν αποζητά τη δημοσότητα, διότι θεωρεί τον ρόλο του Παρασκηνιακό με την καλή εννοια της λέξης, δηλαδή χωρίς πολλά-πολλά να βοηθάει συγγραφείς, ποιητές και όλους τους ανθρώπους χαρίζοντας σε αυτούς τα φώτα της δημοσιότητας μέσα από την εργασία του.

Ολοι όσοι έχουν συνεργασθεί μαζί του αναγνωρίζουν αυτά τα χαρακτηριστικά: ο καθηγητής Θοδωρής Κουλουμπής χαρακτηρίζει τον Λέανδρο ως άνθρωπο που προτιμάει να πράττει παρά να μιλάει. Οσοι εργάζονται στο ίδιο χώρο των εκδόσεων βιβλίων, περιοδικών η εφημερίδων λένε τα ίδια πράματα, ο εκδότης του Εθνικού Κήρυκα Αντώνης Διαματάρης θεωρεί πως ο Λέανδρος για δεκαετίες αθόρυβα προσφέρει υψηλού επιπέδου υπηρεσίες – με τις εκδόσεις του - στην ομογένεια.

Αλλοί που εργάζονται στον ίδιο χώρο προτίμησαν να με αφήσουν να σας δώσω μιά εικόνα του τι έχει προσφέρει ο Λέανδρος στην ανάπτυξη και τη διάδοση των Ελληνικών γραμμάτων και του πολιτισμού.

Γνώρισα τον Λέανδρο για πρώτη φορά το 1978, όταν ήρθα στις Ηνωμένες Πολιτείες για ένα συνέδριο. Δύο χρόνια αργότερα to 1980 με κάλεσε να μπώ στη συντακτική επιτροπή του Journal of the Hellenic Diaspora. Το 1986 εγκαταστάθηκα μόνιμα στην Αμερική και από τότε είμαστε φίλοι και συνεργάτες, έχω γνωρίσει την οικογένεια του και έχω περάσει πολλές ώρες στα γραφεία της Πέλλας στους 36 δρόμους.

Και όμως, νιώθω αμηχανία μπροστά στο πελώριο εγχείρημα που έχω μπροστά μου, να σκιαγραφήσω την αξιόλογη προσφορά του στα Ελληνικά γράμματα. Ο,τι και να κάνω θα είναι λίγο, ελάχιστο. Δεν είναι θέμα χρόνου, και μιά ωρα να είχα πάλι δεν θα το κατόρθωνα, διότι η διαδρομή του Λέανδρου τα τελευταία πενήντα πέντε χρόνια είναι ταυτισμένη με την πολύπλευρη διαδρομή της παραγωγής του ελληνικού πολιτισμού στον χώρο της ομογένειας. Και μάλιστα πιό σωστό είναι να πούμε πως το έργο του Λέανδρου διαμόρφωσε και οδήγησε την ανάπτυξη της παιδείας μας.

Το εγχείρημα γίνεται λίγο ευκολότερο διότι ο Λέανδρος έχει μείνει αταλάντευτος στις αξίες και τα πιστεύω του σε όλη αυτή την διάρκεια. Υπάρχουν ορισμένες σταθερές αδιάσπαστες κλωστές που διαπερνούν τη πορεία του όλα αυτά τα χρόνια:

Η πρώτη είναι ένα πάθος για την προώθηση της ελληνικής γλώσσας και των νεοελληνικών μελετών μέσα από εκδόσεις βιβλίων και περιοδικών – ποτέ δεν αναλογίσθηκε τον κόπο και το χρήμα ο Λέανδρος που προυποθέτει μιά τέτοια δύσκολη αποστολή. Η πνευματική παραγωγή χρειάζεται τα μέσα, την υλική βάση. Η διατήρηση της γλώσσας και του πολιτισμού μας και η μεταλαμπάδευση της στις επόμενες γενιές χρειάζεται όχι μόνο τα σχολεία, τις εφημερίδες, τα περιοδικά και τις πολιτιστικές οργανώσεις αλλά και τα Ελληνικά τυπογραφεία και τους Ελληνικούς εκδοτικούς οίκους. Και ο Λέανδρος μας έδωσε τα πιό γερά θεμέλια για αυτό με το Athens Printing και το Pella Publishing.

Η δεύτερη κλωστή είναι η αδιάκοπη εμπιστοσύνη που έδειξε στους νέους συγγραφείς, ποιητές και μελετητές – γιαυτούς τα πρώτα βήματα είναι πολύ δύσκολα, ειδικά στον χώρο της ομογένειας και στο Αμερικανικό ακαδημαϊκό και πνευματικό περιβάλλον, όπου η συγχρονη Ελλάδα και ο πολιτισμός της συναγωνίζονται με πολλές άλλες για να αναγνωρισθούν ως άξιες μελέτης και προβολής. Ο Λέανδρος στράφηκε άφοβα προς τους νέους και τους ενθάρρυνε και τους υποστήριξε και τους έδωσε την ευκαιρία να δημοσιεύσουν και να δημοσιοποιήσουν τις ιδέες τους και μελσα απο αυτή την διαδικασία να συνεισφέρουν στη συλλογική μας γνώση και τον προβληματισμό μας για την Ελλάδα. Πολλοί λογοτέχνες, ποιητές και ακαδημαϊκοί έκαναν τα πρώτα βήματα τους μέσα απο τις εκδόσεις του Λέανδρου και η λίστα συνεργατών, όπως θα δούμε παρακάτω, συμπεριλαμβάνει πολλά σημαντικά ονόματα.

Το τρίτο στοιχείο δίπλα στην προώθηση του Ελληνικού πολιτισμού και της αναδείξης νέων διανοουμένων σε αυτη τη διαδρομή που τιμάμε απόψε, είναι η αταλάντευτη προσήλωση στις αριστερές, προοδευτικές ιδέες και το όραμα για μια νέα Ελλάδα και εναν κόσμο με κοινωνική δικαιωσύνη και ισότητα. Ο Λέανδρος αγκάλιασε όλους που πίστευαν σε ένα τέτοιο μέλλον, και το έκανε με το συνθησμένο του ανοιχτό τρόπο, ακομμάτιστα, χωρίς δογματισμούς, όλες οι αποχρώσεις της προοδευτικής θεωρίας και πράξης ησαν ευπρόσδεκτες στο τυπογραφείο του και τις δημοσιεύσεις του. Υπήρχαν πολλές στιγμές τις περασμένες δεακετίες που οι ιδέες της αριστεράς ήταν κατατρεγμένες – σε όλη αυτή τη διάρκεια ο Λέανδρος στάθηκε συνεπής υποστηρκτής όλων όσων εψαχναν έναν τρόπο να τις καλλιεργήσουν και να τις διαδόσουν.

Πως μπήκαν στη πράξη αυτές οι 3 αρχές;

Ας πάρουμε τα πράματα από την αρχή: ο Λέανδρος έφθασε στην Αμερική 16 χρονών το 1952 έχοντας ζησει τα χρόνια της κατοχής και του εμφυλίου πολέμου στον Νομό Καστοριάς – αφού πέρασε από διάφορα επαγγέλματα, συμπεριλαμβανομένου και του πιατά, άρχισε να μαθαίνει την τέχνη του λινοτύπη στο τυπογραφείο Hellenic Printing που ήταν τότε ακόμη στο Μανχάταν στους 26 Δρόμους και 9η Λεωφόρο. Παντρεύτηκε με την Ανθή το 1958, πήγε φαντάρος στον Αμερικανικό στρατό και υπηρέτησε στο Πουέρτο Ρίκο, και μετά επέστρεψε στο Hellenic Printing.

Διηγείται πολλές ιστορίες από τότε, μιά φαινομενικά ασήμαντη μου έκανε ξεχωριστή εντύπωση: τα βράδυα στη στρατιωτική βάση εκτελούσε χρέη βιβλιοθηκάριου και μιά μέρα παρατήρησε πως ένα απο τα νέα εισερχόμενα βιβλία ήταν ο Καπετάν Μιχάλης, που είχε πρόσφατα μεταφρασθεί στα Αγγλικά. Αντι να το καταχωρήσει το πήρε για να το διαβάσει πρώτος. Νομίζω πως αυτή η στιγμή μας παραπέμπει συμβολικά στη μελλοντική πορεία του Λέανδρου ως τυπογράφου και μετέπειτα εκδότη, και βασικό παράγοντα στην καλλιέργεια των Ελληνικών γραμμάτων.

Πράγματι, μετά τη επιστροφή στη Νέα Υόρκη μια τυχαία ευκαιρία να αγοράσει λινοτυπικές μηχανές οδήγησε στη απόφαση του να ανοίξει το δικό του τυπογραφείο, το 1962 με γραφεία στην 8η Λεωφόρο: το Athens Printing. Τολμηρό, μάλλον παράτολμο βήμα που όμως απέδωσε πολλά πνευματικά οφέλη. Ενω η βάση της δουλειάς του τυπογραφείου ήταν επιστολόχαρτα, διαφημιστηκά φυλλάδια, λευκώματα, ο Λέανδρος άνοιξε τις πόρτες του στους εκκολαπτόμενους συγγραφείς και ποιητές της ομογένειας: τον Θεοδόση Αθα, την Κάρμεν Κάρκα τον Πολ Νορ (αλλοιώς Νίκος Νικολαΐδης), τη Ρεγγίνα Παγουλάτου αγωνίστρια της Αριστεράς που είχε περάσει απο εξορία την περίοδο του Εμφυλίου αλλά κατάφερε να γίνει λογοτέχνις με αναγνώριση πέρα από τα όρια της ομογένειας στη Νέα Υόρκη, τον Νίκο Σπάνια, τον Γίαννη Θύμιο ηθοποιό θεάτρου. Από τους πρώτους που γνώρισε αφού άνοιξε το τυπογραφείο ήταν αυτή η μεγάλη μορφή της Ελληνοαμερικάνικης δημοσιογραφίας, ο Μπάμπης Μαλαφούρης.

Ετσι λοιπόν ο Λέανδρος εγκαινίασε ένα σκοπό που υπηρετεί μέχρι σήμερα, οχι μόνο ως εκδότης (αφιλοκερδώς εννοείται) αλλά και ως αρωγός, συμπαραστάτης, υποστηρικτής των ομογενών ανθρώπων των γραμμάτων, ιδίως των νέων.

Μιλήσαμε παραπάνω για την αξία που έχουν τα Ελληνικά τυπογραφεία στην πολιτιστική ζωή της ομογένειας.

Αυτό ισχύει διπλά τις μαύρες περιόδους όταν είχε καταλυθεί η δημοκρατία και η ελεύθερη διακίνηση των ιδεών. Ετσι, με την κατάλυση της δημοκρατίας το 1967 και την ανάπτυξη του αντιδικατορικού αγώνα στα μεγάλα κέντρα της Ελληνικής διασποράς ήρθε μιά νέα διάσταση στην προσφορά του Λέανδρου διότι ανέλαβε, πάντα αφιλοκερδώς εννοείται την εκτύπωση του αντιδικατορικού υλικού πολλών προοδευτικών πρωτοβουλιών και οργανώσεων συμπεριλαμβανομένου και του Πανελλήνιου Απελευθερωτικού Κινήματος του οποίου συντονιστής στη Νέα Υόρκη ήταν ο καθηγητής Θεόδωρος Στάθης, μετέπειτα βουλευτής και υπουργός. Τα γραφεία του Athens Printing έγιναν κέντρο διερχομένων αντιστασιακών τη περίοδο της χούντας.

Η μεταπολίτευση του 1974 άνοιξε νέες δυνατότητες, και ο Λέανδρος προχώρησε στην ίδρυση του εκδοτικού οίκου Pella Publishing. Ηταν άλλο ένα ρίσκο που έπαιρνε ο Λέανδρος, παρόλο πως είχε την προτροπή πολλών γύρω του, όπως του Γιάννη Νικολόπουλου του Ελληνικού Γραφείου Τύπου, του Θεόδωρου Κουλουμπή και άλλων. Λίγο αργότερα, με την υποστήριξη του καθηγητή Βάσου Βλαβιανού έκανε άλλο ένα μεγάλο και τολμηρό βήμα, μετακομίζοντας σε ιδιόκτητα γραφεία στους 36 δρόμους στο Μανχάταν όπου παρέμεινε για 4 δεκαετίες.

H προσφοράς της Πέλλας στα Ελληνικά Γράμματα ήταν πολύτιμη διότι εξέδιδε υλικό και στα Ελληνικά και στα Αγγλικά. Ενώ μιλάμε για την προβολή της Ελληνικής γλώσσας δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η πρόσβαση πολλών ομογενών 2ης και 3ης γενιάς στον κόσμο της Ελληνικής δημιουργίας γίνεται μόνο μεσω της Αγγλικής – το ίδιο φυσικά ισχύει για το Αμερικανικό και τους παράγοντες της Αμερικανικής ακαδημαϊκής ζωής και διανόησης που ενδιαφέρονται για τον Ελληνικό πολιτισμό.

Με την εμφάνιση της η Πέλλα δεν μπορούσε παρα να συμμετάσχει, με τον δικό της τρόπο στον αγώνα για τα δίκαια της Κύπρου, και το πρωτο της βιβλίο ήταν συλλογή μελετών για το Κυπριακού του γνωστού διεθνολόγου Βαγγέλη Κουφουδάκη. Στη συνέχεια οι εκδόσεις της εκάλυψαν όλο τα φάσμα των Ελληνικών γραμμάτων – αναφέρω ενδεικτικά τρείς απο τις πιό συμαντικές συντεταγμένες:

- Την κριτική ανάλυση και μετάφραση της Νεοελληνικής λογοτεχνίας και ποίησης συμπεριλαμβανομένων των έργων του Γιάννη Ρίτσου που ήσαν σχετικά άγνωστα μέχρι τότε.

-Την μελέτη της δεκαετίας του 1940 και ο ρόλος του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στην αντίσταση – σας θυμίζω πως την εποχή εκείνη είχαν μεν νομιμοπιηθεί όλα τα κόμματα της κομμυνιστικής αριστεράς απο τον Κωνσταντίνο Καραμανλή το 1974, αλλά δεν είχε ακόμη αναγνωρισθεί η Εθνική Αντίσταση, πράγμα που έγινε απο τον Ανδρέα Παπανδρέου το 1982 – και μέχρι τότε το θέμα ήταν ταμπού στον χώρο των νεοελληνικών σπουδών – ταμπού που καταργήθηκε σε μεγάλο βαθμό απο τις εκδόσεις της Πέλλας.

Ο τρίτος άξωνας είναι Ελληνο-Αμερικανικές Σπουδές που αποσκοπούν στην έρευνα και ανάλυση της Ελληνικής εμπειρίας και προβάλλουν την ομογένεια και καταγράφουν τα χαρακτηριστικά της, και επιπλέον αποτελούν πολύτιμα εργαλεία για τον καθορισμό της μελλοντικης πορείας. Και εδώ πάλι η Πέλλα ήταν ο μόνος εκδοτικός οίκος που εκανε συντινισμένη προσπάθεια για την αναβάθμιση και την προβολή αυτού του γνωστικού αντικειμένου.

Ολα αυτά τα θέματα καλλιεργήθηκαν απο την Πέλλα μεσω 3 ξεχωριστών αλλά συγγενικών φορέων: α) την ίδια της εκδοτική σειρά που περιλαμβάνει 26 βιβλία Νεοελλνικών σπουδών, 9 βιβλία Ελληνοαμερικανικών σπουδών, 11 βιβλία λογοτεχνικά, 12 συλλογές ποιημάτων, 11 βιβλία συγχρονων Αμερικανικών θεμάτων, 3 βιβλία εκμάθησης, (46, 12 στα ελληνικά) β) μιά άλλη σειρά σε συνεργασία με το
το Κέντρο Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών στο Κουήνς Κόλλετζ ο καθηγητής Χάρης Ψωμιάδης, και προσθέτω πως ο σημερινός διευθυντής Χρήστος Ιωαννίσηες στέλνει θερμους χαιρετισμούς στη σημερινή μας εκδήλωση. Δεκάεξι βιβλία έχουν εκδοθεί σε αυτή τη σειρά και πολλά από αυτά χρησιμοποιήθηκαν σε μαθήματα νεοελληνικών σπουδών σε μιά σειρά από πανεπίστήμια στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά.

Ο τρίτος φορέας αποτελείται από δύο σπουδαία ακαδημαϊκά περιοδικά, που ανάλαβε η Πέλλα και ανέδειξε σε κορυφαία στο χώρο των Νεοελληνικών σπουδών – το Journal of the Hellenic Diaspora και το Charioteer, τον Ηνίοχο.

Το Journal of the Hellenic Diaspora είχε ξεκινήσει ως μέσο έκφρασης Ελληνοαμερικανών ακαδημαϊκών και διανοουμένων κατά της δικτατορίας. Ο Λέανδρος, ανέλαβε το περιοδικό το 1978 και το αναβάθμισε σε ακαδημαϊκό με έμφαση στην κριτική σκέψη, τις ριζοσπαστικές ιδέες και την συμβολή αναγνωρισμέων αλλά και νέων μελετητών.

Τα πρώτα μέλη της τεραμελούς συντακτικής επιτροπής ήσαν άτομα εκλεκτά και θα αναφέρω τα ονόματα και τις ιδιότητες τους διότι αντιπροσωπέυουν τα άτομα με τα οποία ο Λέανδρος διάλεγε να συνεργασθεί, επιλογή που έκανε πάντα προσεκτικά και με γνώμονα την πρόοδο των Νεοελληνικών Σπουδών: Ησαν οι Ντάν Γεωργακάς ιστορικός του κινηματογράφου και του ελληνο-αμερικανικού εργατικού κινήματος, ο Πασχάλης Κιτρομηλίδης σήμερα καθηγητής του Πανεπιστήμιου της Αθήνας και Διευθυντής του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, ο Πήτερ Πάππας που στη συνέχεια εγινε αρχισυντάκτης της αγγλόφωνης εφημερίδας The GreekAmerican που εξέδιδε η Πρωϊνή και κατόπιν εκπρόσωπος στη Νέας Υόρκη του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού, και ο Γιάννης Ρουμπάτης γνωστός δημοσιογράφος και σήμερα διευθυντής της Ελληνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών. Αργότερα συμμετείχαν στην συνατκτική επιτροπή ο βραβευμένος ποιητής Γιώργος Χουλιάρας και ο Κώστας Μυρσιάδης, καθηγητής πανεπιστημίου και μεταφραστής του Γιάννη Ρίτσου στα αγγλικά.

Το Journal διένυσε 35 χρόνια ζωής με την Πέλλα, από το 1978 μέχρι το 2013 και όλα αυτά τα χρόνια καθιερώθηκε ως μιά από τις έγκυρες δημοσιεύσεις στον χώρο των νεολληνικών σπουδών και πήρε βραβείο μετάφρασης απο την Ακαδημία Αθηνών. Ενας τρόπος να καταλάβουμε το μεγεθος του αθλου της Πέλλας να εκδίδει τέτοιο σημαντικό ακαδημαϊκό περιοδικό είνα με το αναλογισθούμε πως το αλλο μεγάλο περιοδικό σε αυτόν τον χώρο, το Journal of Modern Greek Studies το εκδίδει ο μεγάλος πανεπιστημιακός εκδοτικός οικος Johns Hopkins University Press ο αρχαιότερος στις Ηνωμένες Πολιτείες με προυπολογισμοό που του επιτρέπει να δημοσιεύει 65 ακαδημαίκά περιοδικά και 200 βιβλία τον χρόνο. Και όμως υπήρξαν πάρα πολλές χρονιές που το Journal of the Hellenic Diaspora επισκίαζε το άλλο περιοδικό.

Το άλλο περιοδικό που ανέλαβε η Πέλλα ήταν το Charioteer, που ήταν φιλολογικό με μεταφράσεις Ελληνικής πεζογραφίας και ποιήσης, κα μελέτες για την Ελληνική τέχνη και πολιτισμό, που εξέδωσε αρχικά ο φιλολογικός σύλλογος Νέας Υόρκης «Παρνασσός» το 1960 και ανέλαβε η Πέλλα το 1984 – συντακτες διετέλεσαν πρώτα η Κάρμεν Κάρκα και μετά ο Απόστολος Αθανασάκης, και αυτό το περιοδικό διένυσε 3 δεκαετίες ζωής χάρη στην Πέλλα. Υπήρξε όλα αυτά τα χρόνια το λικνο της αγγλοφωνης Ελληνο-Αμερικανικής διανόησης.

Εχω προσπαθήσει πολύ περιληπτικά να παρουσιάσω την τεράστια και πολύμορφη προσφορά του Λέανδρου Παπαθανασίου στα Ελληνικά Γράμματα – είναι ένα περίγραμμα που σίγουρα δεν καλύπτει το εύρος και το βάθος αυτής της προσφοράς του ιδίου και όλων των συνεργατών του. Αλλα με βάση τα παραπάνω είνα προφανές πως ο Λέανδρος αφήνει μια τεράστια παρακαταθήκη για το μέλλον μας και των παιδίων μας. Και ο καλύτερος τρόπος να τον τιμήσουμε είναι όχι με λόγια αλλά με πράξεις – να τον μιμηθούμε δηλαδή. Λέανδρε σου απευθύνουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ μαζί με μιά υπόσχεση να συνεχίσουμε τον δρόμο που άνοιξες με 55 χρόνια δουλειάς για τα Ελληνικά γράμματα!


Ο Αλέξανδρος Κιτροέφ είναι καθηγητής και πρόεδρος του Τμήματος Ιστορίας στο πανεπιστήμιο Haverford College και ειδικός πάνω στην ιστορία της Ελληνικής διασποράς.

Αυτό το κείμενο εκτυπώθηκε από το hellenicvoiceny.com, στη διεύθυνση
: http://www.hellenicvoiceny.com/index.php?option=com_content&task=view&id=9277&Itemid=34